Een tijd geleden ging een NRC-column over mindfulness voor de tweede keer viral op internet. De titel: ‘Ga toch weg met je mindfulness’.
Invalshoek emoties moet je niet wegstoppen, maar doorléven. Ik heb daar zeker wat op te zeggen; zeggen, de invalshoek van het NRC-stuk berust op een misverstand: bij mindfulness vermijd je pijn namelijk helemaal niet.
‘Wie een knoop heeft in zijn maag van ellende wordt in mindfulness geleerd deze knoop wel te voelen maar er niets mee te doen.’ Zo begon een artikel dat ik tegenkwam op Facebook. Geschreven voor het NRC.
Dit triggerde mij. Even los van het feit dat de werkzaamheid van mindfulness al wetenschappelijk is komen vast te staan, wil ik er wel iets over zeggen: de invalshoek is namelijk een bekende misvatting over mindfulness.
Grappig hoeveel misverstanden mindfulness toch met zich meebrengt. Aanwezig zijn in het moment, zonder oordeel en met een nieuwsgierige aandacht, wordt vaak weggelachen als zweverigheid, een hang naar geluk, iets wat heus niet grote veranderingen teweegbrengt. Niets is volledig zaligmakend en ik geloof ook niet in één manier, maar ik geloof wél dat mindfulness meer is dan zweverig op je mat je problemen weg ademen. Maar ieder zijn mening; het laatste wat ik wil, is mezelf verdedigen als mindfulnesstrainer.
Het houdt een keer op
Maar ik wil wél al die bikkels verdedigen die de mindfulness training aangegaan zijn, of nog aangaan.
Ik heb deelnemers die mindfulness ‘gewoon willen ervaren om zo nog meer uit het leven leren te halen’, maar ook deelnemers, die kampen met burn out, depressie, angstklachten, chronische ziektes en noem maar op. Die laatsten zijn helemaal bikkels; zij lopen niet meer weg. Willen het aangaan. Ze zijn vaak jaren bezig geweest om de gevoelens weg te stoppen, te vermijden en hebben zichzelf als geen ander leren afleiden van zaken die ingewikkeld, confronterend of te moeilijk waren. Ze willen zich niet meer in allerlei bochten wringen, maar willen af van angsten, depressies en al die ongein die ze gevangen houdt in hun eigen leven. Deze mensen gaan niet voor geluk, willen niet alleen maar ‘af van de rafelrandjes die niet fijn zijn in hun leven’. Deze mensen willen gewoon leven! Elk leven kent ups en downs maar wanneer de downs, de vermoeidheid, de stress de overhand nemen, is het moeilijk om elke dag er weer positief ervoor te gaan. Het houdt een keer op.
Wat is geluk?
Geluk definiëren we in de eerste plaats als de afwezigheid van lijden. We willen plezier en blij zijn; we willen genieten en we willen geen teleurstelling, verdriet of angstgevoelens. Maar helaas is dit niet realistisch. Lijden en de bijkomende emoties behoren net zoveel bij het leven als positieve emoties.
Daar kunnen we niet omheen. Wat we het liefst zouden willen, is een maakbare wereld. Maar helaas, niet alles is maakbaar en controleerbaar. En dit maakt dat we ons vaak nog bozer, verdrietiger of meer teleurgesteld voelen. Gewoon, omdat het niet altijd lukt om echt gelukkig te zijn. Geluk wordt dan een valkuil. Die kuil graven we zelf. We gaan nóg harder werken (om het geluk financieel gezien af te dwingen), we gaan nog grotere reizen maken om het geluk te ervaren, kopen een nog een mooiere auto, een betere bank, een mooiere computer, merkkleding, enzovoort. Maar als je hier zo hard mee bezig bent en niet kunt accepteren dat lijden en de emoties die bij lijden horen ook een onderdeel van het leven zijn, zal het leven je steeds teleurstellen. En heb jij het gevoel dat je misschien gefaald hebt, omdat je ‘niet het geluk gevonden hebt’.
Jezelf begrijpen
Mindfulness helpt je vooral je eigen binnenwereld beter te begrijpen, zodat je óók de ruimte kunt gaan geven aan lijden en al de emoties die daarbij horen. Want wanneer jij leert dat deze gevoelens en emoties ook gewoon de ruimte mogen hebben, zul je er veel minder last van hebben. Je pakt dan de eerlijke ruimte die echt alleen maar te maken heeft met die boosheid, bekijkt het nieuwsgierig (neemt het waar) en zonder oordeel (een oordeel als: ‘Ik moet me blij voelen, verdrietig zijn is niet oké!’) en je hoeft je dan niet nog verder te verliezen in gedachten die de boosheid vervolgens vaak ook met zich meebrengt en die je ‘er zelf overheen giet’ (bijvoorbeeld overtuigingen over jezelf, anderen of de situatie, zoals: ‘Dit overkomt mij ook altijd, waarom vindt niemand me aardig’). En zo kun je, na jouw oprechte boosheid, gewoon weer verder. En hoef je er niet dagen, weken of maanden in te blijven hangen. Pijn kun je niet vermijden, rafelrandjes heeft het leven nu eenmaal. Nodeloos lijden (lijden door oordelen/veroordelingen die je aan een gebeurtenis verbindt en waarmee je jezelf om de oren slaat, wat een heel natuurlijke gewoonte is) wél. Je kunt opener naar de situatie kijken, ervan leren. Omdat de ruimte en nieuwsgierigheid er is. Daar helpt mindfulness bij.
Dat is géén symptoombestrijding.
Maar dat is keihard zorgen voor jezelf.
En elke keer word je er beter in. Want het mooie van mindfulness, je mag het ‘fout’ doen je mag ‘het niet weten’, zodat je elke keer weer met volle moed het leven aan kunt gaan. Elke dag, elke minuut is een nieuwe kans. Dát is ook ‘in het moment zijn’. Pijn is er, pijn mag er zijn, maar op die manier hoef je geen ‘slachtoffer’ meer te zijn van je pijn. Je kunt er soms zelfs van leren. En zo zweef je dus niet, maar sta je met beide benen op de grond en je kunt met recht zeggen: ik leef mijn leven voluit! Een bekende uitspraak is: ‘Je kunt de golven van het leven niet weghalen, maar je kunt wel leren surfen.’ Met mindfulness kun je leren surfen op de golven die het leven brengt.